Op 10 maart 2023 vindt in de KB Nationale Bibliotheek in Den Haag de eerste ‘Dag van de materialiteit’ plaats.
Een collectie verguldstempels tussen de boeken, drukkersmateriaal in een provinciaal archief, een riem papier in de KB. Ze vertegenwoordigen allemaal een belangrijke materiaal-technische waarde binnen het papieren erfgoed. Maar ze hebben ook met elkaar gemeen dat ze afwijken van de rest van de collectie. Hoe zorg je dan toch dat ze vindbaar en toegankelijk blijven? Waar in de catalogus vinden we het verhaal van het materiaal? En wie kunnen we nog vragen om dat verhaal te vertellen?
Onderzoek, behoud en vergaren van nieuwe kennis over de materiële kant van het papieren erfgoed is een belangrijke taak van boekwetenschappers, conservatoren, restauratoren en andere boek- en papierliefhebbers. Tijdens het symposium geven acht sprekers hun visie op de zorg voor collecties die verweesd dreigen te raken of ‘onzichtbaar’ zijn door het ontbreken van kennis of bewustzijn. We hebben drie ‘schouwen’ ingepland waarbij materiaal uit de KB-collectie en andere verzamelingen wordt getoond en besproken. Het programma wordt afgesloten met een plenaire discussie.
Info
Datum: vrijdag 10 maart | 10.00 – 16.00 uur
Plaats: Koninklijke bibliotheek, Den Haag
Kosten: € 25,- inclusief koffie/thee, lunch en borrel na afloop
Aanmelden: mail ‘dag van de materialiteit’ naar materialiteit2023@protonmail.com. Graag naam + organisatie (indien van toepassing) vermelden. U ontvangt een bevestiging met betaalgegevens. Inschrijving is pas definitief na betaling. Let op! Maximaal 60 deelnemers. Wie het eerst komt…
Programma
9.30 binnenkomst en ontvangst in de foyer bij de KB aula
10.00 welkom en korte introductie van de dag
10.10 Rens Top In de toekomst moeilijk zichtbaar…museale objecten in de bibliotheek
Ontwikkelingen rondom beschrijvingen en nieuwe inzichten over opslag vergroten de moeilijkheden van het raadplegen van bepaalde stukken.
10.30 Herre de Vries De Leeuwarder meesterboekbinder Roelof Hunia in de boekbandencollectie van de KB
Roelof Hunia is de meesterboekbinder achter de Narcisbinderij. Wat leert vergelijking van zijn luxe banden in de KB met de meer gewone banden in Tresoar (Leeuwarden) ons over Hunia’s werkwijze, zijn maatschappelijke positie en zijn netwerk?
10.50 Irene van Renswoude Een boekband met een Karolingisch fragment. En hoe ik deze band nooit zelf gevonden zou hebben
Nicholas Pickwoad ontdekte in Allard Pierson een boekband met een blad uit een Karolingisch lectionarium. Hoe vind je zo’n band? Zijn collecties in Nederland eigenlijk wel systematisch te doorzoeken, wanneer het om boekbanden gaat?
11.10 Johan de Zoete Waar zit wat?
Er zijn veel schatten in openbare collecties. Maar je moet ze wel weten te vinden. Specialisten hebben al veel onderzoek in die collecties gedaan en vaak ook zelf een aardige collectie samengesteld. Hoe te zorgen dat deze collecties en kennis bewaard blijven?
11.30 schouw-1: collectie-materiaal van nabij bekeken en besproken
12.00 lunch
12.40 schouw-2: collectie-materiaal van nabij bekeken en besproken
13.10 Foekje Boersma De zorg voor de nationale bibliotheekcollectie in een nieuw tijdperk. Het nieuwe boekenmagazijn van de KB Nationale Bibliotheek
Een beschrijving van het nieuwe boekenmagazijn van de KB, de voorbereiding op de verhuizing van de collectie en wat deze nieuwe manier van bewaren betekent voor de collecties en haar gebruikers.
13.30 Patrick Vlegels Meer dan archief. De waardevolle collectie van Koninklijke Johan Enschedé te Haarlem
In 2015 verhuisde de collectie van Museum Enschedé naar het Noord-Hollands Archief. Er wordt gewerkt aan het toegankelijk maken van de vele diverse onderdelen, zoals archiefstukken en boeken, maar ook drukpersen, schilderijen en meubels.
13.50 Jill Decrop Ernst Teaching with Objects
Introduction to the background and aims of the ‘teaching with objects’ project, and presentation of the progress and findings so far.
14.10 Sebastiaan van Daalen Materialiteit in een digitale wereld
Hoe kan met digitale tools de materialiteit van een middeleeuws handschrift of oude druk tastbaar gemaakt worden? Welke hulpmiddelen hebben we bij het digitaliseren van het materiaal om onze kennis ervan te vergroten?
14.30 koffie/thee
14.45 schouw-3: collectie-materiaal van nabij bekeken en besproken
15.15 discussie
15.45 afsluiting en daarna … de borrel!
Het symposium is georganiseerd door het Belgisch-Nederlands Boekbandengenootschap, de Nederlandse Boekhistorische Vereniging, de Stichting Handboekbinden en de Stichting Papiergeschiedenis Nederland, in samenwerking met de KB Nationale Bibliotheek.
www.stichting-handboekbinden.eu
Over de sprekers
Rens Top is voormalig conservator collectie boekbanden van de KB Nationale Bibliotheek in Den Haag.
Herre de Vries is boekrestaurator en mede-eigenaar van atelier RNA – restauratie nijhoff asser, lid van de boekhistorische onderzoeksgroep Pastei en co-voorzitter van de Nederlandse Boekhistorische Vereniging.
Irene van Renswoude is bijzonder hoogleraar Middeleeuwse handschriften namens de KB, en geeft college in de master boekwetenschap aan de UvA. Daarnaast is zij onderzoeker bij de afdeling Kennis- en Kunstpraktijken aan het Huygens Instituut in Amsterdam.
Johan de Zoete was na een praktijk als grafisch kunstenaar twintig jaar conservator van Museum Enschedé in Haarlem. Hij deed onderzoek naar grafische en fotografische technieken in de negentiende eeuw en bouwde daarover een grote bibliotheek op. Momenteel werkt hij aan een boek over het herkennen van druktechnieken, na jarenlang cursussen op dit gebied gegeven te hebben.
Foekje Boersma is hoofd afdeling Collectiebehoud van de KB Nationale Bibliotheek sinds 2018. Daarvoor heeft zij zich bij het Getty Conservation Institute bezig gehouden met duurzaam collectiemanagement.
Patrick Vlegels is afdelingshoofd archief- en collectiebeheer bij het Noord-Hollands Archief en daarnaast sinds voorjaar 2018 algemeen bestuurslid van de Stichting Museum Enschedé.
Jill Decrop Ernst is a freelance researcher with a Research Master in Cultures of Arts, Science and Technology from Maastricht University. She is currently working for The Dutch Foundation for Academic Heritage (Stichting Academisch Erfgoed, SAE) on the Erasmus+ project: Teaching with Objects.
Sebastiaan van Daalen is gespecialiseerd in het digitaliseren van middeleeuwse handschriften en oude drukken. Hij werkte voor het eCodicesNL project en bij Museum Huis van het boek. Momenteel werkt hij voor de KNAW Humanities Cluster, adviseert op het gebied van digitalisering en is bezig met een PhD binnen het Anonymous Knowledge project van het Huygens Instituut.
Over de schouwen
Op drie locaties in de KB kunt u op drie momenten van de dag verschillende collectiematerialen van nabij bekijken. De deelnemers worden naar deze locaties en weer terug begeleid door medewerkers van de afdeling Collectiebehoud. De getoonde objecten zijn uitgekozen en worden besproken door:
Rens Top: Bijzondere boekbanden en boekobjecten in de KB-collectie
Johan de Zoete: Voorbeelden van negentiende-eeuwse druktechnieken
Henk Porck (voormalig conservator van de papiercollectie van de KB): Papierhistorische objecten in de KB-collectie
